Wetten & Normen

Voedselveiligheid: Wetten & Normen

De voedingssector heeft een enorme impact zowel op de gezondheid van de bevolking als op de economische gezondheid van een land.

Organisaties zoals de UNO, nationale overheden, wereldhandelsorganisaties en voedselverwerkende bedrijven aanvaarden dat de consument het recht heeft om een zeer hoge kwaliteit van voeding te eisen. Tegelijkertijd moeten zij zich ervan vergewissen dat de sector niet gebukt gaat onder een te grote massa beperkingen zodat de procedures niet onwerkbaar worden.

Wereldwijde voedingssector

De FAO (Food & Agriculture Organisation of the United Nations) heeft een schatting gemaakt van de waarde die de wereldwijde voedingssector vertegenwoordigt: tussen 300 en 400 miljard dollar.

Met de stijgende verstedelijking van de wereldbevolking zijn zelfs de ontwikkelingslanden steeds meer afhankelijk van de wereldhandel en van de voedselverwerkende industrie voor hun voedselbevoorrading. Het is belangrijk dat gedurende de hele leveranciersketen – gaande van de boerderij tot het bord van de consument – de kwaliteit kan gegarandeerd worden.

Impact op bedrijven

Deze eisen hebben een impact op bedrijven uit sectoren zoals de productie en verwerking van voeding van alle landen waar de consument hoge eisen stellen aan de kwaliteit en de veiligheid. De producenten en de verwerkingsbedrijven die voeding exporteren naar andere landen zijn onderworpen aan hun eigen, nationale voorschriften maar ook aan de strikte normen en reglementeringen van de belangrijkste importerende landen.
De ontwikkeling van de voedselveiligheid heeft tot gevolg dat een hele reeks complexe wetten, normen en richtlijnen gerespecteerd moeten worden die opgesteld worden door overheden, internationale organisaties (bijvoorbeeld de WHO – de Wereldgezondheidsorganisatie), de sectorverenigingen (bijvoorbeeld GFSI, BRC, ...), de onderzoeksinstituten de onafhankelijke auditorganismen (bijvoorbeeld BRC, AIB, ...) en de onafhankelijke normeringsorganismes.

Codex Alimentarius

Hét referentiepunt voor de producenten, de voedselverwerkende industrie, de consument, de nationale voedselagentschappen en de internationale voedingssector is de Codex Alimentarius, die werd opgesteld in 1961 door de FAO en de WHO en die wordt beheerd door de Commissie van de Codex Alimentarius.

Het belang van de Codex Alimentarius werd in 1985 erkend in resolutie 39/248 van de Verenigde Naties.

Het wereldwijde referentiepunt voor de voedselveiligheid en -kwaliteit

De Codex is uitgegroeid tot de wereldwijde referentie voor het harmoniseren van de normen en praktijken tussen nationale organismes, voor de voedselveiligheid en –gezondheid alsook voor de internationale wereldhandel. De normen van de Codex worden erkend door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) om handelsgeschillen op te lossen.

De Codex heeft de landen ertoe aangezet om een nieuwe voedingswetgeving en normen te implementeren – gebaseerd op de Codex – en vervolgens om controleorganismes in het leven te roepen of om bestaande organismes meer bevoegdheden te geven.

Europese wetten over voedselveiligheid

In 2002 heeft de Europese Unie de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid opgericht als onafhankelijke bron van wetenschappelijk advies.

Europese wetgeving inzake voedselveiligheid

In de Europese Unie is de voedings- en de drankensector de grootste industrie in termen van tewerkstelling en toegevoegde waarde. De Europese Unie is tegelijkertijd één van de grootste invoerders ter wereld van verwerkte voedingsgproducten en dranken – goed voor een exportwaarde van 43 miljard euro in 2013.

De Europese Unie negocieert handelsakkoorden voor de lidstaten en vertegenwoordigt alle lidstaten van de WHO voor de multilaterale handelsakkorrden. Ze heeft bilaterale akoorden onderhandeld met de leden van alle grote handelsblokken zoals de landen van de OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), de samenwerkingsraad van Arabische Golfstaten (Gulf Cooperation Council – GCC), de Mercosur, de Andeslanden, enz.

Algemene beginselen en verorderingen van de levensmiddelenwetgeving (CE) n ° 178/2002

Alle nationale en individuele maatregelen van de EU volgen de algemene principes van de levensmiddelenwetgeving (CE n ° 178/2002. Deze betreffen alle stappen van de productie, de verwerking en het transport van voedselvoorraden en dierenvoeding.

De doelstellingen van de levensmiddelenwetgeving van de EU zijn de volgende:

• De bescherming van het leven en de gezondheid van de mens & de bescherming van de belangen van de consument garanderen
• Loyale handelspraktijken garanderen door rekening te houden met de gezondheid en het welzijn van dieren, de gezondheid van planten en van het milieu
• De vrije circulatie van in de EU geproduceerde en gecommercialiseerde voedselvoorraden en dierenvoeding garanderen   
• Het faciliteren van de wereldhandel van veilige dierenvoeding en  gezonde voeding – rekening houdend met de internationale normen en akkoorden.

In 2004 werden nog extra wetten inzake voedselveiligheid ingevoerd:

• Verordening (EG) nr. 852/2004 inzake levensmiddelenhygiëne
• Verordening (CE) 853/2004 inzake de vaststelling van specifieke hygiënevoorschriften voor levensmiddelen van dierlijke oorsprong
• Verordening (CE) 854/2004 inzake de vaststelling van specifieke voorschriften voor de organisatie van de officiële controles van voor menselijke consumptie bestemde producten van dierlijke oorsprong

Deze  verordeningen hebben met zich meegebacht dat de voedingssector verantwoordelijk is voor de voedselveiligheid en dat de procedures gebaseerd moeten zijn op de principes van HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points - Gevarenanalyse en Kritische Controlepunten) - een risico-inventarisatie voor voedingsmiddelen.

Gevarenanalyse en Kritische Controlepunten

HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point - Gevarenanalyse en Kritische Controlepunten) is een systematische benadering van de voedselveiligheid die zich concentreert op het voorkomen van besmettingen. Deze besmettingen kunnen van biologische, chemische of fysische aard zijn of ze kunnen gebonden zijn aan radiologische risico’s. HACCP werd ontwikkeld voor de « creatie » en de productie van voeding voor het Amerikaans ruimteprogramma.

De risco’s :

• bacteriën
• virussen
• natuurlijke toxines
• pesticides
• residuën van medicijnen
• ontbinding
• parasieten
• allergenen
• additieven voor levensmiddelen
• niet goedgekeurde kleurstoffen
• radioactieve verbindingen

HACCP wordt gebruikt tijdens alle stappen van de voedselproductie –  vanaf de ruwe productie van de ingrediënten en  de productie tot de consumptie van het afgewerkt product. Elk voedselverwerkend bedrijf moet een HACCP-systeem ontwikkelen – aangepast aan de eigen producten en aan de omstandigheden van de verwerking en de distributie.

De 7 principes van HACCP

De 7 principes van HACCP worden aanvaard door de overheidsinstellingen, de professionele sectororganisaties en de voedingsindustrie overal ter wereld.  

• PRINCIPE 1 - Voer een gevarenanalyse uit
• PRINCIPE 2 - Bepaal de kritische controlepunten (Critical Control Points, CCP’s)
• PRINCIPE 3 - Stel de kritische grenzen vast
• PRINCIPE 4 - Geef aan hoe de kritische controlepunten (CCP’s) bewaakt moeten worden
• PRINCIPE 5 - Geef aan welke corrigerende maatregelen moeten worden getroffen als bij bewaking blijkt dat een bepaald CCP niet binnen de kritische grenzen blijft
• PRINCIPE 6 - Stel procedures op om te verifiëren of het HACCP systeem effectief is
• PRINCIPE 7 - Documenteer en registreer alle procedures en records die betrekking hebben op deze principes en de uitvoering ervan

GMP (Good Manufacturing Practice)

GMP is een kwaliteitsborgingssysteem voor de humane en veterinaire farmaceutische industrie, de cosmetische industrie en de voedingsmiddelenindustrie. Het beschrijft de methodes, de uitrusting, de installaties en de controles zodat producten van hoogwaardige kwaliteit geproduceerd kunnen worden.

GMP – net zoals de Standard Operations Procedures (SOP) – vormt de basis van HACCP terwijl de ISO9000-norm de top vertegenwoordigt. Vaak worden ze schematisch voorgesteld in de vorm van een piramide.

Bibliografie

Food Standards Agency. Food Hygiene. A Guide for Businesses. London, Food Standards Agency, 2013
Overview of HACCP Principles. University of Nebraska – Lincoln.
www.unl.edu
FDA. Food Safety Modernisation Act.
www.fda.gov/Food/GuidanceRegulation/FSMA
North Dakota State University. Food Law. International Considerations.
www.ag.ndsu.edu/foodlaw/international-considerations
European Commission. Food Hygiene Basic Legislation.
ec.europa.eu/food/food/biosafety/hygienelegislation/comm_rules_en.htm
www.fda.gov/Food/GuidanceRegulation/FSMA/ucm334115.htm
www.fda.gov/Food/GuidanceRegulation/FSMA/ucm253380.htm